(1913-2008)
Ийэ олоҥхоһут
Дария Андреевна Томская-Чайка муус устар 6 күнүгэр төрөөбүтэ 110 сааһын туолар.
Төрөөбүт-үөскээбит эрэ Дьааҥытын буолбакка, бүтүн Саха сирин ааттаппыт, Саха олоҥхотун аан дойду таһымыгар таһаарсыбыт биир биллэр-көстөр Ийэ олоҥхohyт, 2000 с.
СР маҥнайгы президенэ М.Е. Николаев Бочуотунай грамотатынан, 2005 с. СР президенэ В.А. Штыров анал стипендиятынан наҕараадаламмыта.
Д.А. Томская 1913 с. Эҥэ нэһилиэгэр Оһохтоох учаастагар төрөөбүтэ. Кини бу талаана ийэтэ Евдокия Бурцеваттан уонна тастыҥ убайа Мартын Бурцевтан бэриллибит. Онон кинилэр олоҥхолорун истэн, олоҥхо кэрэ эйгэтигэр биһиктэнэн улааппыта. Ийэтэ норуот ырыатын уонна бэйэтэ айбыт олоҥхотун олус учугэйдик толороро үһү. Даарыйа оҕо эрдэҕиттэн олоҥхону олус сөбүлүүрэ, бэйэтин түөлбэтин талааннаах олоҥхоһуттарын толорууларын умсугуйан истэрэ. Ол саҕана Эҥэ нэһилиэгэр уонча олоҥхоһут баара. Кинилэртэн Егор Горохов-Сытыкый саамай улахан, сөҥ куоластааҕынан, дириҥ ис хоһоонноох олоҥхолооҕунан биллэрэ. Айылҕаттан айдарыылаах Даарыйа оҕо эрдэҕиттэн биирдэ истээт, тылын барытын үүт-үкчү хатылыыра, кэнники бэйэтэ тойугу, норуот ырыатын, олоҥхону айарын саҕалаабыта. Сүүрбэ биэс сааһыттан толорооччу быһыытынан биллэн барбыт, атын олоҥхоһуттар репертуардарыттан сөбүлээбитин үтүктэн олоҥхолуур идэлэммит. Ол курдук, Е.Р. Горохов “Ньургун Боотур», «Кулун Куллустуур», А.Н. Горохов «Саһыл улаан аттаах Сандалы Бэргэн», И.Н. Потапов «Эрбэҕэр эрчимнээх Элитэр Бэргэн», А.И. Томская «Көмүс Мөкүлүкээн оҕонньор, Элгээн Иэйиэхсит эмээхсин», таайа М.А. Бурцев «Хаан Илбистээн Бухатыыр», ийэтэ Е.А. Бурцева «Омуннаайы Бухатыыр» уонна «Эллэй Баатыр» диэн олоҥхолорун сөбүлээн, бэйэтин репертуарыгар ылынан, дьон-сэргэ ортотугар олоҥхолуур буолбут. Балары сэргэ «Айаанай Бэргэн», «Үчүгэй Үөдьүгүйээн, Куһаҕан Ходьугур» диэн олоҥхолордооҕо биллэр [Илларионов, 2015; Кузьмина, 2013; Стручкова, 2013, 2014; Дьааҥы фольклора, 2010; Олонхосуты Якутии, 2013].
А.А. Саввин 1940 с. анкетатыгар (I Эҥэ сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Томскай толоруута, суруксут Бурцева) «олоҥхоһут» диэн бэлиэтэнэн киирбит. Онно Дария Андреевна сааһа 23 диэн сурулубут, ол аата 1917 с. төрүөх курдук ыйыллыбыт [Саввин, 1940 // РО ИГИиПМНС СО РАН, ф. 5, оп. 3, ед. хр. 473, л. 8].
«Д.А. Томская бэйэтэ кэпсииринэн, сэрии сылларыгар 1941 с. ыла элбэх киһи мустубут сиригэр ыллаабат буолбута, бэйэтэ-бэйэтигэр эрэ ыллыыра. Ол курдук, 40-ча сыл устата толорботоҕо. Онтон 1980-1981 сс. киниэхэ «Дьааҥы сахалара олоҥхону уонна норуот ырыатын сатаан толорботтор» диэбиттэрин сөбүлээбэккэ, бэйэтин олоҥхолорун толорор буолбута. Академик П.А. Слепцов Даарыйа Томская олоҥхотун тылын докторскай диссертациятын көмүскүүрүгэр туттубута. Дария Томскаяҕа Саха сиригэр бастакынан 1998 с. «Россия искусствотыгар уонна култууратыгар үтүөлэрин иһин» РФ култуураҕа министерствотын «Бочуот Знага» туттарыллыбыта.
Д.А. Томская толорууларын Гуманитарнай чинчийии институтугар, Норуот айымньытын Дьиэтигэр, радио-телевидение компаниятыгар хас да төгүллээн кэрэхсээн истибиттэрэ. Кини толоруутун сиэрэ-туома, матыыбын арааһа, олоҥхотун эгэлгэтэ дьиҥ олоҥхоһуттар үгэстэригэр чугас турар диэн Д.А. Томская олоҥхотун чинчийээччилэр бэлиэтииллэр [Дьааҥы фольклора, 2010; Стручкова, 2013, 2014; Илларионов, 2015].
“Дьааҥы олоҥхоһуттара.
Биобиблиографическай ыйынньыктар, ыстатыйалар, ахтыылар.” 2016 с. кинигэттэн.
