Ыам ыйын 7 күнүгэр Улуу Кыайыы 80 сылыгар аналлаах «Фашизмы үлтүрүппүт хоһуун сэбиэскэй норуокка-Албан аат!» диэн ааттаах Дьокуускай куорат киинигэр – национальнай библиотекаҕа лиэксийэ-кэнсиэр саҕаланна. Бу тэрээhин гвардия рядовойа Тихонов Вячеслав Дмитриевич сырдык кэриэЬигэр ананар. Сценарий ааптара уонна солист– Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ Дмитрий Дмитриевич Тихонов.
Дмитрий Дмитиевич, ССРС култууратын туйгуна, Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын уонна искусствотын Бочуоттаах улэЬитэ, Мэҥэ-Хаҥалас улууһун, майа сэлиэнньэтин, Хорообут нэЬилиэгин Бочуоттаах Гражданина, «Бочуот знага» уордьан кавалера, Саха Өрөспүүбүлүкэтин ытык кырдьаҕаһабэйэтин оло5ун туЬунан бу курдук кэпсиир:
– Ийэм Тихонова Анна Ивановна 1907 сыллаахха төрөөбүтэ. 1945 сыллаахха, 38 сааhыгар өлөр ыарыы кэмэ кэлбитигэр 4 төрөппүт оҕото төгүрүк тулаайах хаалалларыгар, ол иьигэр 2 ыарахан ыарыhах оҕотун (эдьиийбитин Настааны уонна 4-тээх кыра уолу миигин) чугас аймахтарыгар ылан көрөллөрүгэр эппитин аккаастаабыттар. Эдьиийбит Настаа, 13-14-тээх кыыс, ийэтин батыhан, ийэтин кэнниттэн тута өлбүт. Миигин былчархайга былдьаппыт, уҥуох сөтөлө буолбут уолу куораттан тахса сылдьар отоhут эмээхсини Санаhым Татыйаас кэпсэтэн, ол эмээхсин ОБОРОН эмтээн үтүөрдүбүт.
1946 сыллаахха аҕам тастын быраата Яковлев Дмитрий Петрович армияттан кэлэн миигин иитиэххэ ылан 2 сайын санатроийга эмтэтэн абыраабыт. Орто убайбын Баасканы, 9-таах уолу, эдьиийэ, аҕам балта, Попова Ольга Ивановна иитэн киhи онорбута. Улахан убайым Ылдьаа, 14-15-тээх уол тыраахтар курсугар үөрэнэн үлэhит киhи буолан киhи буолбута. Биhиги дьиэ кэргэн, сэрии оҕолоро, итинник улааппыппыт.
– Төрөппүт уолум Тихонов Вячеслав Дмитриевич 1977 сыллаахха күн сирин көрбүтэ. Билинни анал байыаннай дьайыы кыттыылаа5а, гвардия рядовойа, 2025 сыл тохсунньу 12 күнүгэр мобилизацияламмыта. 2025 сыл олунньу 21 күнүгэр Донецкай народнай республика Улаклы оройуонугар специальнай байыаннай операцияны бойобуой толорууга өлбүт. 2025 сыл кулун тутар 30 күнугэр Дьокуускай куоракка Птицефабрика оройуонугар братскай кылабыыЬа5а унуо5а харалынна.
– Убайым, а5ам бииргэ төрөөбүт быраата Тихонов Илья Иванович 1907 сыллаахха төрөөбүтэ. Дьокуускай военкоматыттан 1942 сыллаахха сэриигэ ынырыллыбыт. Слава уордьан, Аҕа дойду сэриитэ уордьан, хас да бойобуой мэтээллээх, Аҕа дойду улуу сэриитин кыттыылааҕа. 1944 сыл кулун тутар ыйга ыарахан бааhырыы кэнниттэн дойдутугар этэннэ эргиллибитэ.
Баайдыы судаарыстыбалар XX-с үйэҕэ Аан дойдуну үллэстэр сыаллаах икки аан дойду сэриитин төлө тарпыттара. Ити сэриилэр бастакы саҕалааччыта фашистскай Германия этэ.
Бастакы Аан дойду сэриитэ 1914-1918 сыллардаахха буолбута. Иккис Аан дойду сэриитэ 1939-1945 сыллардаахха барбыта. Сыала-соруга эмиэ – аан дойдуну үлэстии, Аан дойдуну немецкэй (арийскай) арааса баһылыахтаах диэн сыаллаах нацистскай, фашистскай Германия II Аан дойду сэриитин 1939 сыл балаҕан ыйын 1 күнүгэр Польшаҕа саба түһүүттэн саҕалаабыта. Арҕаа Европа дойдуларын судаарыстыбаларын хам баттаан баран, Сэбиэскэй Сойууска 1941 сыллаахха бэс ыйын 22 күнүгэр сэриини биллэриитэ суох түөкүннүү, сарсыарда 4 чааска саба түһүүнэн саҕалаабыта, итиэннэ Сэбиэскэй Сойууһу кыһын кэлэригэр тиэрдибэккэ балтараа, икки ый иһинэн кыайарга «Барбаросс» былааны оҥостон саба түспүтэ. Кини ити саба түһэригэр кыраныыссаҕа 5,5 мөлүйүөн сэрииһиттээҕэ, 3700 танкалааҕа, 5000 самолеттааҕа. Онтон Кыһыл Армия 2,9 мөлүйүөн сэрииһиттээҕэ, 1800 танкалааҕа, 1540 самолеттааҕа. Итинник тэҥэ суох балаһыанньалаах Сэбиэскэй Сойуус Аҕа дойдуну көмүскүүр сэриигэ киирбитэ.
Кэнсиэргэ Дмитрий Дмитиевич толоруутугар (аккомпаниатор Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын туйгуна – Иннокентий Готовцев) уоттаах сэрии 1941-1945 сылларын ырыалара ылланыахтара.Кэнсиэри иилээн саҕалаан ыыталлар Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуот айыымньытын дьиэтин сүрүн эспэсэлиистэрэ Алесандра Васильева уонна Николай Терютин.